İkiz Açıklar Hipotezi Nedir?

Eren Acar

İkiz açıklar hipotezi, cari bütçe açıkları ile bütçe açıkları arasında bulunan ilişkiyi göstermektedir. İkiz açıklar hipotezi 1980′ li yıllarda; başta Amerika Birleşik Devleti (ABD) olmak üzere gelişmiş ülkelerde ve diğer gelişmekte olan ülkelerde bütçe açığı ile birlikte cari işlemler açığı sorununun ortaya çıkması ile konuşulmaya başlanmıştır. Ve nihayetinde bütçe açıkları ve cari işlem açıkları arasındaki ilişki araştırmacıların üzerinde durduğu bir konu olmuştur. Araştırmalar sonucunda söz konusu ikiz açıklar hipotezi arasında pozitif ilişkinin varlığı tespit edilmiştir.

İkiz açıklar hipotezi, bütçe açıkları ile cari işlem açıkları arasında pozitif yönlü bir ilişki olduğunu kabul etmektedir. İkiz açık hipotezi içerisinde tartışılan farklı iki görüş vardır. Bu görüşler, Geleneksel Yaklaşım ve Ricardocu Denklik Hipotezidir.

Geleneksel Yaklaşımda, bütçe açığı ile cari işlemler açığı arasında doğru yönlü ilişki bulunmaktadır. Geleneksel Yaklaşıma göre, ülkenin bütçe açığının artması durumunda ülkenin borçlanması da artacak, bu durum ise yurt içi faiz oranın yurt dışı faiz oranları üzerine çıkmasına sebep olacaktır. Bunun sonucunda ülkenin milli para değerinde bir azalma yaşanacak ve ithalatın artmasına ihracatın da azalmasına neden olacaktır. Bu durumda cari açık meydana gelecektir.

Ricardocu Denklik Hipotezinde ise, bütçe açığı ile cari işlemler açığı arasında ilişki olmadığı ifade edilmektedir. Dolayısıyla da ikiz açıklar hipotezi çalışmasının geçersiz olduğu ileri sürülmektedir. Ülkenin bütçe açığının artması durumunda kişilerin ilerde daha çok vergi ödeyeceklerini düşünmelerinden dolayı kişiler tasarruflarını artıracaklardır. Bundan dolayı bütçe açıkları faizi etkilemediğinden cari açıkta söz konusu olmayacaktır.

İkiz açıklar hipotezi çalışmasının denklemsel olarak tanımlanabilmesi için, öncelikle makro ekonominin tanımsal açıklamasının yapılması gerekir. Netice itibari ile söz konusu “açık ile” iki önemli makro ekonomik dengenin vermiş olduğu açık ifade edilmektedir.

Makro ekonomik dengeden söz edilmesi halinde ise; farklı farklı oluşturulmuş denklemlerle beraber, yaygın bir gösteriminin olduğu ekonomi dünyasında bilinmektedir.

İkiz Açıklar Hipotezi – Söz konusu denklem;

Y = C + I + G + (X-M) milli gelir denkleminden üretilmiş olup aşağıdaki şekilde ifade edilir:

  (S-I)=(T-G)+(X-M)

G: Kamu Harcamaları
T: Vergiler
S: Yurt İçi Özel Tasarruf
I: Yatırımlar
X: İhracat
M: İthalat
CAB: Cari İşlemler Dengesi

Yukarıda bahsedilen milli gelir denkleminden ulaşılan sonuçlar ise aşağıda yer almaktadır.

Denklemde net ihracatı aşağıdaki şekilde açalım.

Y=C+I+G+(X-M)

Denklem içinde açık halde verilmiş olan net ihracat, transferlerin karşılıksız kaleminin göz ardı edilmesi durumunda cari işlemler dengesini sunmaktadır. İkiz açıklar hipotezi için bu ciddi bir önem taşımaktadır.

CAB=X–M

Dışa açık ekonomilerde ise ulusal tasarruf, toplam tasarruf ve dış alem tasarrufunun toplamına eşittir.

S(t)=S(n)+S(f)

Ulusal tasarruf ise açık durumda olmayan ekonominin özel kesim ve kamu kesimi tasarruflarının toplamını ifade etmektedir. Dış alem tasarrufunu veren ise aşağıdaki denklemdir.

S(n)=S(p)+S(g)

S(f)=XN

Özel kesim ve kamu kesimi tasarruflarının açılımı ise aşağıdaki gibidir.

S(p)=Y-T–C

S(g)=T-G

Bu veriler ışığında toplam tasarruf tekrar yazıldığında; S = (Y-T-C)+(T-G)+(X-M) denklemi elde edilir.

S(p)+S(g)=CAB

Basit Keynesyen Modelin mal piyasası denge koşulundan türetilen bu denklem; Yurt içi Özel Tasarruf Dengesi, Kamu Bütçe Dengesi ve Cari işlemler Dengesi varlıklarını göstermektedir. Tahmin edileceği üzere bu üç dengenin açık, fazla ya da dengede olarak analiz edilmesi mümkündür. Söz konusu hesapların üçünün birden açık verdiği ve bu açıklarında birbirlerini etkilediği duruma “Üçüz Açıklar“ denilmiştir. Yalnızca iki hesabın açık verdiği ve birbirlerini etkilediği duruma ise “İkiz açıklar hipotezi“ denilmektedir. Hemen ardından vurgulamak gerekir ki söz konusu kavramları kullanabilmek için hesabın açık veriyor olması yeterli değildir. Aynı zamanda birbirlerini tek – çift yönlü olarak etkiliyor olmaları gerekmektedir.

Üçüz Açıklar kavramı yerine İkiz açıklar hipotezi kavramının daha çok kullanılıyor olmasının sebebi ise, bu alandaki çalışmalarda, söz konusu ekonominin özel kesiminin tasarruf – yatırım açığının olmadığının varsayılmasıdır. Böylece cari işlemler dengesi ile bütçe dengesi arasındaki birebir bir ilişki ortaya çıkmaktadır. Ve bu ikilinin birlikteliği daha çok göze çarpmaktadır.

İlgini Çekebilecek Yazılarımız;